Ο όρος 'ιστορική μνήμη' χρησιμοποιείται εκτενέστατα και συχνά καταχρηστικά για να περιγράψει κυρίαρχες αντιλήψεις στη συνείδηση μιας κοινωνίας για την ιστορική πορεία ενός τόπου, ενός έθνους, ενός λαού. Ωστόσο, για τους περισσότερους κοινωνικούς επιστήμονες, και ιδιαίτερα για τους ιστορικούς, η έννοια της συλλογικής μνήμης έχει μικρή σχέση με την επιστήμη της ιστορίας. Η τελευταία βασίζεται στη συστηματική μελέτη ιστορικών τεκμηρίων και, παρά τις διαφορετικές οπτικές των ιστορικών, γίνεται επί τη βάση μιας αυστηρής, αντικειμενικής και κοινά αποδεκτής μεθοδολογίας. Η συλλογική μνήμη, από την άλλη, είναι πιο εύπλαστη και επηρεάζεται από απλουστευμένες μορφές ιστορικής αφήγησης, υποκειμενικές αναγνώσεις του παρελθόντος, μεγάλης εμβέλειας αναπαραστάσεις (π.χ. σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους ή τα ΜΜΕ), κοινωνικά στερεότυπα, κτλ. Επίσης, ενώ η επιστημονική ιστορία τίθεται διαρκώς στην κρίση των ερευνητών, η συλλογική μνήμη λειτουργεί συχνά σε ένα ασφαλές περιβάλλον και διεκδικεί την αξία μιας αναντίρρητης 'αλήθειας'. Ως εκ τούτου, μπορεί εύκολα να γίνει αντικείμενο χειραγώγησης από κυρίαρχες κοινωνικές ομάδες μέσα από την επίκληση θριάμβων και αδυναμιών του παρελθόντος