Το Κέντρον Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου (Κ.Ε.Ι.Ε.Δ.) της Ακαδημίας Αθηνών, η Νομική Σχολή Ε.Κ.Π.Α., η Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Θ., η Νομική Σχολή Δ.Π.Θ. και η Ελληνική Εταιρεία Ιστορίας του Δικαίου συνδιοργανώνουν σεμινάριο Ιστορίας Δικαίου με τίτλο: ‘‘Εἰς θάνατον”. Δεσμώτες και βιαιοθάνατοι από το νεκροταφείο του Φαλήρου. Μια διεπιστημονική προσέγγιση.

Το αρχαιολογικό εύρημα των «Δεσμωτών του Φαλήρου είναι ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα των τελευταίων ετών στην Αθήνα που ήρθε στο φως το 2015-16 στο πλαίσιο της ανασκαφής εκτεταμένου νεκροταφείου (χρονολογούμενου από τον 8ο – 4ο αι. π.Χ.) από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, υπό τη διεύθυνση της Εφόρου Αρχαιοτήτων Δρ. Στέλλας Χρυσουλάκη, επ’ ευκαιρία των εργασιών ανέγερσης των εγκαταστάσεων του ΚΠΙΣΝ στο Δέλτα Φαλήρου. Μεταξύ πολλών άλλων ταφών βιαιοθανάτων, αποκαλύφθηκαν τρεις ομαδικές ταφές συνολικά 79 σκελετών, σε τρεις σειρές, δεμένων με σιδερένια (και μη) δεσμά, οι οποίοι φέρουν ενδείξεις βίαιης εκτέλεσης. Τα κτερίσματα δύο οινοχόων στην πρώτη σειρά επιτρέπουν τη χρονολόγηση του εν λόγω ευρήματος στα μέσα με τέλη του 7ου αι. π.Χ. Τα πρώτα ερευνητικά πορίσματα για τους «Δεσμώτες του Φαλήρου», σε συνδυασμό με τις μεταγενέστερες αναφορές των πηγών, επιτρέπουν να εξάγουμε πολύτιμα συμπεράσματα για το ιστορικό και νομικό πλαίσιο της αρχαϊκής Αθήνας. Ειδικότερα, τα νέα ευρήματα καταδεικνύουν την ύπαρξη οργανωμένων κρατικών δομών στην Αθήνα ήδη τον 7ο αιώνα π.Χ., ενώ παράλληλα ρίχνουν νέο φως στον τρόπο εκτέλεσης της θανατικής ποινής στην Αθήνα, επιτρέποντας να αμφισβητήσουμε την καθιερωμένη θεωρία ότι ο «ἀποτυμπανισμός», ως τρόπος εκτέλεσης της εσχάτης των ποινών, αποτελούσε μορφή σταύρωσης. Διερευνάται επίσης κατά πόσον τα υφιστάμενα δεδομένα επιτρέπουν τον συσχετισμό του ευρήματος με το θεωρούμενο ως παλαιότερο ιστορικά επιβεβαιωμένο πολιτικό γεγονός της Αθήνας, γνωστό ως «Κυλώνειον ἄγος».

Ομιλήτριες:

• Δρ. Στέλλα Χρυσουλάκη, Έφορος Αρχαιοτήτων, με τίτλο ανακοίνωσης: «Το αρχαιολογικό πλαίσιο»

Σύντομο βιογραφικό:

Η Στέλλα Χρυσουλάκη σπούδασε αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Grenoble στη Γαλλία. Τον τίτλο του διδάκτορα απέκτησε το 1981 από το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης – Paris IV. Ως ερευνήτρια φιλοξενήθηκε από το Columbia University και το Institute of Fine Arts του New York University από το 1989 ως το 1992. Στο Υπουργείο Πολιτισμού εργάσθηκε από το 1984, υπηρετώντας επί σειρά ετών στη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και στη Διεύθυνση Μουσείων με κύρια ενάσχοληση τη δημιουργία, λειτουργία και θεσμοθέτηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, τις μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις των δημόσιων μουσείων, καθώς και την εκπρόσωπηση του ΥΠΠΟΑ σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς. Παράλληλα, εξειδικεύθηκε στην έρευνα πεδίου, τη μινωική αρχαιολογία και την αρχιτεκτονική του προϊστορικού Αιγαίου. Την περίοδο 2012-2022 υπήρετησε ως Έφορος Αρχαιοτήτων στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων διευθύνοντας ανασκαφές μεγάλης κλίμακας στην Αττική.

Περίληψη ανακοίνωσης:

Το νεκροταφείο του Φαλήρου παρουσιάζει, σε σχέση με τα παράκτια νεκροταφεία της ίδια περιόδου (8ος – 4ος αι. π.Χ.) μία πρωτοφανή ιδιαιτερότητα: ανάμεσα στις ταφές ενηλίκων και ανηλίκων βρέθηκε ένας ικανός αριθμός ταφών που αποκλίνουν από τα έθιμα ταφής της αθηναϊκής κοινωνίας των αρχαίων χρόνων (16,7% επί των ταφών ενηλίκων που ανασκάφηκαν στο Δέλτα Φαλήρου και 17,7% επί του συνόλου των ταφών του ανεσκαμμένου τμήματος του νεκροταφείου κατά τα έτη 1911, 1915  και 2012-2020).

Σύμφωνα με τα ήθη της εποχής, πρόκειται για τους «άταφους νεκρούς» που δηλώνουν τόσο βιαιοπραγία επί ανθρώπων όσο και ομαδικές εκτελέσεις. Η σημαντικότερη από αυτές τις τελευταίες αφορά στην ομαδική ταφή εβδομηνταεννέα δεσμωτών που αποκαλύφθηκε το 2016 και η οποία θα παρουσιαστεί στο Σεμινάριο Ιστορίας του Δικαίου, την Τετάρτη 22 Μαρτίου 2023.

• Αθηνά Δημοπούλου, Αν. Καθηγήτρια, Νομική Σχολή ΕΚΠΑ, με τίτλο ανακοίνωσης: «Το ιστορικό και νομικό πλαίσιο»

Σύντομο βιογραφικό:

Η Αθηνά Δημοπούλου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο επιστημονικό αντικείμενο της Ιστορίας του Δικαίου, με ειδίκευση στο Αρχαίο Ελληνικό και Ρωμαϊκό Δίκαιο. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και είναι διδάκτωρ Ρωμαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Paris 2 Panthéon-Assas. Έχει δημοσιεύσει σειρά βιβλίων και άρθρων σχετικά με τους θεσμούς και το δίκαιο της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης. Εκπαιδεύει τακτικά φοιτητές για τη συμμετοχή τους σε διεθνείς διαγωνισμούς εικονικών δικών. Έχει διδάξει ως επισκέπτρια καθηγήτρια στα Πανεπιστήμια της Σορβόννης, Paris 2 και Ζυρίχης. Είναι Διευθύντρια του Τομέα Ιστορίας και Θεωρίας του Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών. Ως μέλος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκών Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει επανειλημμένα εκπροσωπήσει το ΕΚΠΑ σε διεθνείς συνεργασίες. Είναι μέλος του Δ.Σ. της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, ποικίλων επιστημονικών ενώσεων και επιτροπών επιστημονικών εκδόσεων.

Περίληψη ανακοίνωσης:

Τα πολυάνδρια «δεσμωτών», χρονολογούμενων την αρχαϊκή εποχή, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στο Φάληρο αποτελούν μία από τις σημαντικότερες πρόσφατες ανακαλύψεις για τη γνώση μας για το απώτατο παρελθόν της Αθήνας. Ανατρέχοντας στις μαρτυρίες των πηγών, το εύρημα θα αντιπαραβληθεί προς όσα γνωρίζουμε για το πολιτικό και νομικό πλαίσιο των απαρχών του αθηναϊκού κράτους, θέτοντας μία σειρά από ερωτήματα, όπως κατά πόσον οι νεκροί υπήρξαν θύματα κρατικής εκτέλεσης, τί συνάγεται για  τον τρόπο θανάτωσής τους και ως προς την ενδεχόμενη σύνδεση του ευρήματος με τα γεγονότα του Κυλωνείου άγους, ένα καθοριστικής σημασίας γεγονός για την αθηναϊκή ιστορία.

Τη συζήτηση συντονίζει η Λυδία ΠΑΠΑΡΡΗΓΑ Διευθύντρια Ερευνών, Διευθύνουσα Κ.Ε.Ι.Ε.Δ. Ακαδημίας Αθηνών | Αντιπρόεδρος της Ε.Ε.Ι.Δ.