Όπερα σε τέσσερις πράξεις και επτά σκηνές
Πρώτη παρουσίαση 24 Δεκεμβρίου 1871 στην Όπερα του Καΐρου
Λιμπρέτο: Antonio Ghislanzoni
Μετάφραση: Μαρία Λαϊνά, Αλεξάνδρα Πλαστήρα
Σκηνοθεσία-Σκηνικά-Κοστούμια: Pier Luigi Pizzi
Χορογραφία: Gheorghe Iancu
Φωτισμοί: Sergio Rossi
Αΐντα, σκλάβα από την Αιθιοπία: Όλγα Ρομάνκο
Ρανταμές, αξιωματικός της φρουράς: José Cura
Άμνερις, κόρη του βασιλιά: Tiziana Carraro
Ράμφις, αρχιερέας: Παάτα Μπουρτσουλάτζε
Αμονάσρο, βασιλιάς της Αιθιοπίας και πατέρας της Αΐντας: James Johnson
Βασιλιάς: Χριστόφορος Σταμπόγλης
Ιέρεια: Μαρίνα Βουλογιάννη
Αγγελιαφόρος: Γιάννης Χριστόπουλος
Συμμετέχουν επίσης: ιερείς, ιέρειες, υπουργοί, αξιωματικοί, στρατιώτες, αξιωματούχοι, σκλάβοι και φυλακισμένοι Αιθίοπες, λαός της Αιγύπτου
Βοηθός σκηνοθέτης: Paolo Panizza
Βοηθός ενδυματολόγος: Giovanna Buzzi
Βοηθός σκηνογράφος: Massimo Gasparon
Βοηθός χορογράφος: Leila Maria Troletti
Βοηθός διευθυντής ορχήστρας: Dario Lucantoni
Μουσική προετοιμασία: Δημήτρης Γιάκας, Νίκος Βασιλείου
Χορεύουν
Roberto Bolle, Myrna Kamara
Μέλη του Μπαλέτου της Εθνικής Όπερας της Σόφιας
Χορωδία της ΕΡΤ
Μέλη της Opera-Philharmonic Society του Μπουργκάς της Βουλγαρίας
Διεύθυνση χορωδιών: Αντώνης Κοντογεωργίου
Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική διεύθυνση: Donato Renzetti
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΜΜΑ 2001
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Νίκος Μανωλόπουλος
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Νίκος Τσούχλος
Μάρθα Πανάκη οργάνωση παραγωγής
ΤΕΧΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Κώστας Χαραλαμπίδης
Μωυσής Ναχμίας εκτέλεση παραγωγής
Βαγγέλης Κουλούρης υπεύθυνος ήχου
Αντώνης Παναγιωτόπουλος υπεύθυνος φωτισμού
Βασίλης Αζίσης υπεύθυνος βίντεο
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Υπεύθυνη υπερτίτλων: Αμαλία Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου * Οδηγός σκηνής: Καλλιόπη Γερμανού * Εκτέλεση φωτισμών: Δημήτρης Παπαδόπουλος * Τεχνικοί ήχου: Γιώργος Δημητρίου, Σέργιος Χαρατζάς * Τεχνικοί βίντεο: Τάσος Δάβαρης, Κώστας Κανελλόπουλος * Μηχανικοί σκηνής: Παναγιώτης Αβραμίδης, Δημήτρης Αβραμίδης * Μηχανισμοί σκηνής: Βαγγέλης Τζιομάκας, Γιώργος Παπανικολάου * Βοηθοί ήχου: Γιάννης Κριθαριώτης, Γιάννης Ναζιρόπουλος * Βοηθοί φωτισμών: Γιάννης Ρασιδάκης, Δημήτρης Σερίφης, Γιώργος Ανεστόπουλος * Τεχνικοί σκηνής: Γιάννης Αρνάκης, Βαγγέλης Γεωργάκης, Βαγγέλης Τασούλης, Χρήστος Μήτσος, Ευθύμιος Σαμαούντιος * Υπεύθυνη φροντιστηρίου: Σοφία Κατσουλίερη * Υπεύθυνη βεστιαρίου: Ελένη Μιχάλη * Βοηθός φροντιστηρίου: Αντωνία Τσούγγαρη * Βοηθός βεστιαρίου: Τώνια Μυριαγκού
Εξωτερικοί συνεργάτες
Κατασκευή μηχανισμών σκηνικού: Delfini Group * Κατασκευή σκηνικού: Set Gmbh * Κατασκευή κοστουμιών: Sartoria Casa Fiore * Κατασκευή περουκών: Mario Audello * Κατασκευή υποδημάτων: Galzature Pompei * Μακιγιάζ: Αργυρώ Κουρουπού, Νατάσσα Καλλιβρούση, Μανώλης Γαλάνης * Κομμώσεις: Κατερίνα Μωλέττη, Ειρήνη Κλουκίνα * Μουσικός οδηγός: Ουρανία Γκάσιου, Μαριλένα Ρασιδάκη * Αμπιγιέζ: Στέλλα Συγγρού
ΣΥΝΟΨΗ
Το έργο διαδραματίζεται στην Αρχαία Αίγυπτο, γύρω στο 1.200 π.Χ.
Α΄ Πράξη
Σκηνή I: Αίθουσα στο βασιλικό παλάτι, στη Μέμφιδα. Φτάνει η είδηση πως οι Αιθίοπες έχουν εισβάλει στην Αίγυπτο. Ο αρχιερέας, ο Ράμφις, εμπιστεύεται στον Ρανταμές πως η θεά Ίσις υπέδειξε τον καινούργιο αρχηγό του αιγυπτιακού στρατού αλλά δεν του αποκαλύπτει ποιος είναι. Ο νεαρός αξιωματικός, που αγαπάει κρυφά την Αΐντα, την ευνοούμενη σκλάβα της κόρης του Φαραώ, εύχεται να είναι αυτός ο αρχηγός, να νικήσει τους Αιθίοπες και να ζητήσει σαν έπαθλο την αγαπημένη του. Μπαίνει η πριγκίπισσα, η Άμνερις, που είναι κι αυτή ερωτευμένη με τον Ρανταμές. Τη συνοδεύει η Αΐντα. Από τα βλέμματα που ανταλλάσσουν οι δύο νέοι, η Άμνερις μαντεύει τον έρωτά τους. Προσπαθεί να βεβαιωθεί για την αλήθεια όταν φτάνει ένας αγγελιαφόρος και αναγγέλλει στον Φαραώ ότι τα αιθιοπικά στρατεύματα βαδίζουν εναντίον των Θηβών. Σύμφωνα με την απόφαση της θεάς, ο βασιλιάς ορίζει τον Ρανταμές για να οδηγήσει τους Αιγύπτιους στη μάχη. «Γύρνα νικητής» φωνάζουν ο Βασιλιάς, ο Ράμφις, η Άμνερις και η Αΐντα ̶ η οποία όμως μετανιώνει αμέσως για τα λόγια της, αφού η νίκη του Ρανταμές θα σημάνει την ήττα του λαού της. Η νεαρή σκλάβα είναι στην πραγματικότητα κόρη του Αμονάσρο, του βασιλιά της Αιθιοπίας, πράγμα που κρατάει κρυφό από όλους, ακόμα κι από τον αγαπημένο της.
Σκηνή II: Εσωτερικό του ναού του Βουλκάνου στη Μέμφιδα. Οι Ιέρειες του Φθα επικαλούνται τη θεότητα και εκτελούν τους ιερούς χορούς για να τιμήσουν τον Ρανταμές. Ο Ράμφις και οι Ιερείς παραδίδουν με επισημότητα στον γενναίο πολεμιστή το ιερό σπαθί και τα εμβλήματα του καινούργιου του αξιώματος.
Β΄ Πράξη
Σκηνή I: Μέσα στα διαμερίσματά της η Άμνερις, τριγυρισμένη από τις σκλάβες της, ονειρεύεται τον Ρανταμές και ανυπομονεί να επιστρέψει ο ήρωας. Ο χορός των νεαρών μαυριτανών σκλάβων δεν την αποσπά από τις σκέψεις της. Βλέποντας την Αΐντα, η πριγκίπισσα νιώθει να αναζωπυρώνεται η ζήλια της. Με σκοπό να μάθει επιτέλους την αλήθεια ανακοινώνει στην Αΐντα το θάνατο του Ρανταμές. Η Αΐντα καταρρέει. Η Άμνερις της αποκαλύπτει τελικά ότι ο Ρανταμές ζει, και η χαρά της Αΐντας την εξαγριώνει: «Τρέμε, άθλια σκλάβα, είμαι αντίζηλός σου, και είμαι κόρη των Φαραώ!». Αγανακτισμένη, η Αΐντα είναι έτοιμη να φανερώσει και τη δική της βασιλική καταγωγή, αλλά αμέσως συνέρχεται και ζητάει συγγνώμη από την Άμνερη και τους θεούς.
Σκηνή II: Η μεγάλη πύλη των Θηβών. Ο αιγυπτιακός στρατός παρελαύνει νικηφόρος και ο λαός γιορτάζει τη νίκη του. Ο Βασιλιάς, η Άμνερις και ο Ράμφις αποδίδουν τιμές στον Ρανταμές, που μπαίνει θριαμβευτής ακολουθούμενος από τους αιθίοπες αιχμαλώτους και τα λάφυρα του πολέμου. Η Αΐντα αναγνωρίζει ανάμεσα στους αιχμαλώτους τον πατέρα της. Ο Αμονάσρο τής γνέφει να μη μιλήσει. Όταν ο Ρανταμές ζητάει για έπαθλο της απελευθέρωση της Αΐντας και όλων των αιχμαλώτων, ο Βασιλιάς υποχωρεί στο αίτημά του αλλά, ακούγοντας τη συμβουλή του Ράμφη, κρατάει ομήρους την Αΐντα και τον πατέρα της. Μέσα στη γενική χαρά, ο Φαραώ προσφέρει στον νικητή το χέρι της Άμνερης. Ο Ρανταμές και η Αΐντα βλέπουν να γκρεμίζεται για πάντα το όνειρό τους. Ο Αμονάσρο όμως δεν σκέφτεται παρά την εκδίκηση.
Γ΄ Πράξη
Σκηνή I: Νύχτα στο ναό της Ίσιδας, στις όχθες του Νείλου. Την παραμονή του γάμου της, η Άμνερις, συνοδευόμενη από τον Ράμφη και τη βασιλική φρουρά, έρχεται να αποδώσει τιμή στη θεά. Η Αΐντα περιμένει τον Ρανταμές στο ίδιο μέρος. Εμφανίζεται ο Αμονάσρο και απαιτεί από την κόρη του να αποσπάσει το πολεμικό σχέδιο των Αιγυπτίων από τον Ρανταμές. Η Αΐντα αρνείται, προκαλώντας την οργή του πατέρα της: «Δεν είσαι κόρη μου, είσαι η σκλάβα των Φαραώ». Ο Αμονάσρο κρύβεται και αφήνει την Αΐντα να υποδεχτεί τον Ρανταμές διχασμένη ανάμεσα στον έρωτα και το καθήκον. Ο Ρανταμές βεβαιώνει την Αΐντα για την αγάπη του και της ανακοινώνει την απόφασή του να αποκαλύψει το μυστικό τους στον Φαραώ, με την ελπίδα ότι θα τους συγχωρέσει. Η Αΐντα, όμως, που φοβάται την Άμνερη, τον εκλιπαρεί να φύγουν μαζί στην Αιθιοπία. Ο Ρανταμές βρίσκει τη λύση ατιμωτική και την αποκρούει αρχικά, αλλά στη συνέχεια υποχωρεί στα πειστικά επιχειρήματα της Αΐντας. Άθελά του της αποκαλύπτει τα στρατιωτικά σχέδια των Αιγυπτίων. Ο Αμονάσρο, που τα έχει ακούσει όλα, εμφανίζεται και αποκαλύπτει στον ήρωα την ταυτότητά του. Υπόσχεται στον Ρανταμές το χέρι της κόρης του και το θρόνο της Αιθιοπίας αν τους ακολουθήσει. Η Άμνερις βγαίνει εκείνη τη στιγμή από το ναό και τους αιφνιδιάζει. Μαντεύει τα σχέδιά τους και καλεί τους φρουρούς. Ο Αμονάσρο τής επιτίθεται για να τη σκοτώσει, αλλά επεμβαίνει ο Ρανταμές. Η Αΐντα κι ο πατέρας της επωφελούνται από τη σύγχυση για να διαφύγουν, ενώ ο Ρανταμές, καταρρακωμένος από το λάθος του, παραδίδεται στον αρχιερέα.
Δ΄ Πράξη
Σκηνή I: Διάδρομος που οδηγεί στην αίθουσα του δικαστηρίου, στο παλάτι της Μέμφιδας. Η Άμνερις φοβάται για τη ζωή του Ρανταμές, τον οποίο αγαπά ακόμα παρά την προδοσία του. Καλεί τον ένοχο και του υπόσχεται ότι θα μεσολαβήσει για χάρη του, αρκεί εκείνος να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά του μπροστά στους δικαστές και να απαρνηθεί για πάντα την Αΐντα. Ο Ρανταμές, έχοντας χάσει έρωτα και τιμή, δεν ελπίζει πια τίποτα κι επιθυμεί μόνο να εξιλεωθεί. Μπροστά στην αμετακίνητη απόφασή του η Άμνερις απελπίζεται. Καθώς ακούγονται στο βάθος ο Ράμφις και οι Ιερείς, που απαιτούν μάταια από τον Ρανταμές να απολογηθεί, οι φόβοι της επιτείνονται. Ο Ρανταμές καταδικάζεται να ταφεί ζωντανός. Στο απόγειο του πόνου της η Άμνερις καταριέται τον άτεγκτο Ράμφη και τους Ιερείς και επικαλείται τη θεία δίκη.
Σκηνή II: Η σκηνή χωρίζεται στα δύο. Στο επάνω μέρος, το εσωτερικό του ναού του Βουλκάνου. Στο κέντρο μερικά σκαλοπάτια οδηγούν σε μια μικρή υπόγεια κρύπτη όπου είναι θαμμένος ζωντανός ο Ρανταμές. Ενώ οι Ιερείς σφραγίζουν την είσοδο με μια πέτρα, ο καταδικασμένος ήρωας αγωνιά για την τύχη της Αΐντας. Ένας στεναγμός τον κάνει να αναπηδήσει. Μέσα στο μισοσκόταδο διακρίνει μια μορφή… Είναι η νεαρή σκλάβα η οποία, μαθαίνοντας την καταδίκη του, έχει μπει κρυφά στον τάφο για να πεθάνει μαζί του. Οι δύο εραστές ενώνονται σ’ ένα ύστατο αγκάλιασμα. Η Άμνερις, με πένθιμο ρούχο, έρχεται να γονατίσει πάνω στο μνήμα τους. Προσεύχεται για την αιώνια ειρήνη του αγαπημένου της, ενώ η χορωδία των Ιερέων και Ιερειών δοξάζει το μεγαλείο του Φθα.
